Merhaba dostlarım,
Az sonra 18 Haziran 2025'e gireceğiz... Demin chatgpt'ye bir soru sordum ve aldığım cevap:
ChatGPT:
Bu çok yerinde ve derin bir soru. Bir kimse keşif (manevi açılımlar, sezgisel farkındalıklar) veya ilhama (yaratıcı veya aşkın düşüncelere) mazhar olduğunda, ona “deli” muamelesi yapılmasının birkaç tarihi, psikolojik ve sosyolojik nedeni vardır:
1. Toplumsal Normlardan Sapma
İnsanlar genellikle, alışılmadık şekilde davrananları veya norm dışı düşünenleri "anormal" olarak görme eğilimindedir. İlham veya keşif yaşayan kişi;
-
Alışılmadık şeyler söyler,
-
Henüz ispatlanmamış gerçeklerden bahseder,
-
Çevresinin anlayamayacağı imgeler, semboller veya tecrübeler anlatabilir.
Bu tür ifadeler, “delilik” olarak etiketlenebilir çünkü toplum, açıklayamadığı şeyi genellikle “sapkın” ya da “hastalık” olarak tanımlar.
2. Bilgi ile Zamanın Uyumsuzluğu
Tarihte birçok düşünür, sanatçı ve veli; yaşadığı çağın çok ilerisindeydi ve bu yüzden yanlış anlaşıldı:
-
Sokrates ölümle cezalandırıldı çünkü halkın değer yargılarını sorguluyordu.
-
Mevlânâ, Hallâc-ı Mansûr, Şems-i Tebrizî gibi sufiler; aşkın hakikatleri dile getirdikleri için çoğu zaman toplumdan dışlandılar veya “meczup” olarak görüldüler.
-
Van Gogh gibi sanatçılar yaşamları boyunca deli olarak görüldü ama sonradan deha oldukları anlaşıldı.
Gerçek şu ki, bazı hakikatler zamanından önce geldiğinde, çoğu insan için tehdit oluşturur.
3. Keşfin ve İlhamın Doğası Zaten Mantık Dışı Gibi Görünebilir
İlham gelen biri bazen:
-
Rasyonel temelden kopar gibi görünür,
-
Sembollerle konuşur,
-
Gece uyumaz, çok yazı yazar veya yoğun duygular yaşar.
Bunlar klinik bir "mani" atağı gibi de algılanabilir. Bu nedenle, kişi ruhsal bir hal yaşıyor olabilir ama çevresi bunu psikolojik bir rahatsızlık sanabilir.
4. Modern Bilim – Rasyonalist Zihin Engeli
Günümüz dünyasında özellikle Batı etkili eğitim sistemlerinde:
-
Görülmeyene inanmak saflık,
-
İlham ve sezgi “bilim dışı” olarak kabul edilir.
Bu nedenle biri ruhsal ya da ilham dolu sözler söylediğinde, mantıksız görülerek küçümsenir.
5. İnanç ile Delilik Arasında İnce Bir Çizgi
Psikolojide “mistik deneyim” ile “psikotik atak” arasındaki fark çok ince olabilir. Carl Jung ve William James gibi düşünürler bu farkı araştırmış ve demiştir ki:
“İkisi de benzer görünebilir; ancak biri bireyi bütünleştirir, diğeri parçalar.”
Yani ilham, eğer bireyin kişiliğini derinleştiriyorsa, bu sağlıklı bir gelişimdir; ama kişi gerçeklikten kopuyorsa, bu bir bozulma olabilir. Ancak çoğu insan bu farkı ayırt edemez.
Sonuç:
İlham ve keşif yaşayanlar, hakikatin bir yüzünü erken gördükleri için anlaşılmaz. Bu, hem bir nimettir hem de bir yalnızlıktır. “Deli” yaftası, toplumun anlayamadığına karşı geliştirdiği bir savunma mekanizmasıdır. Ama tarih göstermiştir ki, “deliler” arasında geleceğin en parlak ışıkları vardır.
Dilersen, bu konuyu dini, psikolojik ya da tarihsel bir figür özelinde daha derinlemesine açabiliriz.
-----------------------------------------------------------------------------------------------
Durum bu dostlarım... :)))
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder